راهکارهای پیشگیری از سرماخوردگی در کودکان

تب در کودکان

تب در کودکان دلایل مختلفی دارد و با راهکارهای متعدد می‌توان با آن مقابله کرد. در بیشتر مواقع پایین آوردن تب کودک در خانه امکان‌پذیر است.

همه‌ی بچه‌ها هر چند وقت یک‌بار تب می‌کنند. تب معمولاً برای کودکان خطرناک یا بد نیست؛ به‌همین‌خاطر همیشه نباید برای پایین آوردن تب کودک سریع اقدام کرد. تب حتی می‌تواند نشانه‌ی خوبی باشد؛ زیرا ممکن است به سیستم ایمنی برای مبارزه با عفونت در بدن کمک کند.

کودکی که تب دارد ممکن است ایراد‌گیر، ناراحت، برافروخته و عرق‌کرده باشد و وقتی او را لمس می‌کنید، بدنش بیش از حد معمول گرم باشد. تب کردن کودکان ممکن است برای والدین نگران‌کننده باشد؛ اما معمولا با روش‌های خانگی قابل‌کنترل است.

چه چیزی باعث تب (درجه حرارت بالا) می‌شود؟

تب در کودکان معمولاً به دلیل عفونت ایجاد می‌شود. تب با تحریک سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با عفونت به بدن کمک می‌کند. دمای بالای بدن، بقای باکتری‌ها و ویروس‌هایی را که باعث عفونت می‌شوند، دشوارتر می‌کند.

بیماری‌هایی که باعث تب می‌شوند

بیماری‌های رایجی که می‌توانند باعث تب شوند عبارت‌اند از:

• عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی (RTIs)
• خروسک
• آنفولانزا
• عفونت گوش
• روزئولا – ویروسی که باعث افزایش دما و راش می‌شود
• ورم لوزه
• عفونت کلیه یا مجاری ادراری (UTIs)
• بیماری‌های رایج دوران کودکی، مانند آبله مرغان و سیاه سرفه

گاهی اوقات کودکان زیر سه سال که تب دارند، به‌ویژه اگر دمای بدن آن‌ها ۳۹ درجه‌ی سانتی‌گراد یا بالاتر باشد، باکتری در جریان خونشان وجود دارد (باکتریمی). آن‌ها بر‌خلاف کودکان بزرگ‌تر، گاهی اوقات باکتریمی بدون تب دارند (به نام باکتریمی پنهان).

علائم و نشانه‌های تب کودکان

مشخص‌ترین خصوصیت کودک تب‌دار نشان دادن دمای بالاتر از ۳۹ درجه سانتی‌گراد در دماسنج است. اما قبل از اینکه دمای بدن کودک خود را اندازه‌گیری کنید، می‌توانید با بررسی یک سری نشانه‌ها متوجه بروز علائم تب در او شوید. در این مواقع فرزند خردسال شما ممکن است:

• کودک احساس خوشایندی ندارد و در صورت دست زدن به بدنش متوجه داغی خواهید شد
• مدام گریه می‌کند و بدخلق می‌شود
• بیشتر از حد طبیعی می‌خوابد یا خواب‌آلود به نظر می‌رسد
• از خوردن و نوشیدن اجتناب خواهد کرد و استفراغ می‌کند
• می‌لرزد
• درد دارد

دلایل غیر از بیماری برای تب کودک

لباس پوشیدن بیش از حد

نوزادان، به ویژه نوزادان تازه‌متولد‌شده ، اگر بیش‌از‌حد لباس بپوشند ، در پتو پیچیده شوند یا در محیط گرم باشند، ممکن است تب کنند، زیرا آن‌ها نمی‌توانند دمای بدن خود را به خوبی کودکان بزرگتر تنظیم کنند. اما از آنجایی که تب در نوزادان می‌تواند نشانه‌ای از عفونت جدی باشد، حتی نوزادانی هم که بیش‌ازحد لباس پوشیده‌اند، در صورت تب باید توسط پزشک معاینه شوند.

واکسیناسیون: به‌طور‌معمول، تب ناشی از واکسیناسیون چند ساعت تا یک روز پس از تزریق واکسن ادامه دارد. با‌این‌حال، برخی از واکسیناسیون‌ها حتی یک یا دو هفته پس از تزریق واکسن ممکن است باعث تب شوند (مانند واکسیناسیون سرخک). کودکانی که در زمان دریافت واکسن تب دارند، اگر تبشان پایین باشد و بیماری جدی نداشته باشند، می‌توانند واکسن را دریافت کنند.

دندان در آوردن: دمای بدن کودکی که در حال دندان درآوردن است ممکن است کمی افزایش یابد، اما اگر دمای او بالاتر از ۳۸٫۳ درجه‌ی سانتی‌گراد باشد، احتمالاً دندان‌درآوردن علت تبش نیست.

اندازه‌گیری دما

یکی از جنبه‌های ضروری نظارت بر تب کودک، درحین درمان خانگی تب کودکان، اندازه‌گیری دقیق دما است. اندازه‌گیری دمای کودک با لمس روش مطمئنی نیست. استفاده از دماسنج برای به‌دست‌آوردن مقدار دقیق تب، عالی است. این روش به نظارت وضعیت آن‌ها و اقدام سریع در صورت لزوم کمک می‌کند.

نحوه اندازه‌گیری دما

اندازه‌گیری دمای بدن کودکان به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. نتایج به دست آمده از این اندازه گیری‌ها بر حسب اینکه از کدام دستگاه دماسنج استفاده کرده‌اید می‌تواند متفاوت باشد. در ادامه روش‌های اندازه گیری تب در کودکان را معرفی می‌کنیم:

۱. دمای مقعدی

کودک یا نوزاد باید روی شکم روی پای فرد دراز بکشد. مقدار کمی ژل (به عنوان مثال وازلین) را تا انتهای دماسنج بمالید. دماسنج را به آرامی وارد مقعد کودک کنید تا زمانی که نوک نقره‌ای دماسنج قابل مشاهده نباشد. دماسنج را در جای خود نگه دارید. در واقع دماسنج شیشه‌ای ۲ دقیقه زمان نیاز دارد، اما بیشتر دماسنج های دیجیتال به کمتر از یک دقیقه زمان نیاز دارند.

۲. دمای دهانی

اگر کودک در ۳۰ دقیقه گذشته غذا یا نوشیدنی گرم یا سرد مصرف کرده است، دما را در دهان او اندازه‌گیری نکنید. دماسنج را با آب خنک و صابون تمیز و سپس آبکشی کنید. نوک دماسنج را زیر زبان کودک به سمت پشت قرار دهید. از کودک بخواهید که دماسنج را با لب خود نگه دارد. لب‌ها باید دور دماسنج بسته نگه داشته شوند. دماسنج شیشه‌ای تقریبا سه دقیقه زمان نیاز دارد، ولی بیشتر دماسنج‌های دیجیتال به کمتر از یک دقیقه زمان نیاز دارند.

۳. دمای زیر بغل

نوک دماسنج را در زیر بغل خشک کودک قرار دهید. دماسنج را با نگه داشتن آرنج کودک در مقابل سینه به مدت چهار تا پنج دقیقه در محل خود نگه دارید.

۴. دمای گوش

دماسنج‌های گوش به اندازه دماسنج‌های مقعدی یا دهانی دقیق نیستند. اگر کودک در یک روز سرد در خارج از خانه بوده است، ۱۵ دقیقه قبل از اندازه‌گیری دمای گوش صبر کنید. وجود عفونت در گوش روی دقت اندازه‌گیری دمای گوش اثری ندارد.

برای اندازه‌گیری دقیق دما در گوش، والدین باید قبل از وارد کردن دماسنج، گوش بیرونی کودک را به سمت عقب بکشند. پروب گوش دماسنج را تقریبا ۲ ثانیه در گوش کودک نگه دارید.

۵. دمای شریان تمپورال

دمای شریان تمپورال را می‌توان با وسیله‌ای که روی پیشانی و جلوی گوش قرار دارد (دماسنج تماسی) یا دماسنجی که دما را بدون لمس کردن کودک و با استفاده از یک سنسور مادون قرمز (غیر تماسی) اندازه‌گیری می‌کند، تعیین کرد. این دستگاه‌ها به اندازه دمای مقعدی یا دهانی دقیق نیستند، اما ممکن است برای غربالگری تب در کودکان بزرگ‌تر از چهار سال استفاده شوند.

دارو برای پایین آوردن تب کودک

اگر کودک همچنان به طور معمول بازی می‌کند و نوشیدنی می‌نوشد و درد ندارد، برای پایین آوردن تب کودک اقدام سریع و مصرف دارو نیاز نیست. اگر تب، کودک را در وضعیت ناخوشایندی قرار داده یا باعث شده نوشیدنی ننوشد، به او دارو بدهید.

در حالی که بچه‌ها تب دارند، مراقب آن‌ها باشید، به آن‌ها کمک کنید استراحت کنند و به نوشیدن مایعات ادامه دهند.  تب در کودک سالم لزوماً نیازی به درمان ندارد. با این حال، داروهایی به نام داروهای تب‌بر (کاهنده‌ی تب) ممکن است با کاهش دما باعث ایجاد احساس بهتر در کودکان شود.

داروهای تب‌بر هیچ تأثیری بر عفونت یا سایر اختلالات ایجاد‌کننده‌ی تب ندارند. با‌این‌حال، اگر کودکان برخی از اختلالات مزمن یا سابقه‌ی تشنج ناشی از تب داشته باشند، استفاده از این داروها ممکن است توسط پزشک توصیه شود، زیرا استرس اضافی ناشی از تب بر بدن را کاهش می‌دهند.

برای پایین آوردن تب بچهبه طور معمول، از داروهای زیر استفاده می‌شود:

• استامینوفن از راه خوراکی یا شیاف
• ایبوپروفن از راه خوراکی

برای درمان خانگی تب کودکانداروی استامینوفن ارجحیت دارد. اگر ایبوپروفن برای مدت طولانی استفاده شود، ممکن است پوشش معده را تحریک کند. این داروها بدون نیاز به نسخه در دسترس هستند. دوز توصیه‌شده روی بسته‌بندی ذکر شده یا ممکن است توسط پزشک مشخص شود. مهم است که دوز صحیح در بازه‌ی زمانی صحیح استفاده شود. اگر دارو خیلی کم یا به اندازه‌ی کافی تجویز نشود، بی‌تاثیر خواهد بود. بااین‌حال، هرچند این داروها نسبتاً بی‌خطر هستند، دادن بیش‌از‌حد دارو یا استفاده‌ی مکرر آن‌ها می‌تواند باعث اوردوز شود.

میزان مصرف استامینوفن

جدول زیر مقدار استامینوفن مورد نیاز بر حسب وزن کودک را نشان می‌دهد:

چه زمانی برای درمان تب کودکان باید به پزشک مراجعه کرد؟

تب کودکان بیشتر اوقات جدی نیست. تب در بچه‌ها بسیار شایع است. یک کودک به‌طور متوسط ​​در سال چندین عفونت ویروسی می‌گیرد، که به معنای چندین تب است. اکثر مواقع تب‌ها جای نگرانی ندارند و ظرف یک یا دو روز از بین می‌روند.

گاهی اوقات والدین باید برای پایین‌آوردن تب کودک سریع اقدام کنند. اگر کودک شما هر یک از شرایط زیر را داشت باید نگران پایین‌آوردن تب او باشید و فوراً به پزشک مراجعه کنید:

• اگر فرزند شما کمتر از سه ماه سن دارد، برای پایین‌آوردن تب کودک باید به پزشک مراجعه کنید. در حالی که بیشتر تب‌ها در نوزادان جای نگرانی ندارد، بااین‌حال سیستم دفاعی آن‌ها هنوز کامل نشده و نمی‌توانند درد خود را بیان کنند.
• زمانی که درمان خانگی تب کودکان کارساز نیست. در صورتی که تب کودک با راش، لکه‌های موقتی کوچک یا بزرگ‌تر، صاف یا برجسته روی پوست، همراه باشد که تقریباً شبیه کبودی است و با فشار‌دادن آن کم‌رنگ‌تر نمی‌شود. این وضعیت ممکن است نشانه‌ی عفونتی جدی باشد.
• اگر کودکان به‌شدت خواب‌آلود یا به‌شدت زود‌رنج و تندخو هستند، درمان تب کودکان در خانهامکان‌پذیر نیست. بچه‌ها وقتی مریض می‌شوند اغلب خواب‌آلود و بدحال هستند. آنچه باعث نگرانی است، شدید بودن خواب‌آلودگی و بدخلقی است. اگر مطمئن نیستید که علائم کودک شدید است یا خیر، با پزشک تماس بگیرید.
• اگر کودک همراه با تب، درد شدید دارد یا حرکت‌دادن هر قسمتی از بدن، مانند گردن، برایش سخت است، جای نگرانی وجود دارد.
• اگر فرزندتان در تنفس مشکل دارد یا سریع‌تر یا شدیدتر از حد معمول نفس می‌کشد، پایین‌آوردن تب کودک در خانه مشکل را حل نمی‌کند. این علائم احتمالا نشانه‌‌ی عفونت جدی ریه است.
• درمان تب کودکان کهبیماری دارند یا دارو مصرف می‌کنند، سخت است؛ زیرا مبارزه با عفونت برای آن‌ها سخت‌تر است. در این مواقع مهم است که با پزشک مشورت کرد.

مواردی که برای پایین‌آوردن تب کودک بهتر است با پزشک تماس بگیرید اما مراجعه به پزشک ضروری نیست:

• اگر کودک تب بیش از ۳۹ درجه سانتی‌گراد دارد، احتمالاً جای نگرانی نیست، اما بهتر است با یک پزشک یا پرستار چک کنید تا علائم را بررسی کنند و ببینند آیا مراجعه به مطب یا اورژانس منطقی است یا خیر.
• اگر کودک راش پوستی همراه با تب دارد (نه مانند آنچه در بالا توضیح داده شد، برای آن، مستقیماً به اورژانس بروید) با پزشک تماس بگیرید. در این مواقع تب کودک به احتمال زیاد جای نگرانی ندارد، اما برخی از ویروس‌ها، مانند سرخک یا آبله مرغان و برخی عفونت‌های باکتریایی که به آنتی بیوتیک نیاز دارند، مانند گلودرد استرپتوکوکی یا سلولیت، می‌توانند باعث ایجاد لکه‌هایی شوند.
• اگر تب کودک بیش از دو تا سه روز طول کشیده است، احتمالاً جای نگرانی نیست، اما برای اطمینان بررسی آن با پزشک منطقی است.
• اگر کودک بسیار کمتر‌ از حد معمول آب می‌نوشد، به خصوص اگر بسیار کمتر از حد معمول ادرار می‌کند، ممکن است دچار کم‌آبی شود. در این مواقع برای درمان تب کودکان بهتر است با پزشک تماس بگیرید.
• اگر به نظرتان چیزی درست نیست به غریزه‌ی خود اعتماد کنید. شما فرزندتان را بهتر از هرکسی می‌شناسید. اگر نگران هستید تماس بگیرید.

به دیگر علائم کودک نیز دقت کنید. اگر کودک علائمی بیشتر از یک تب ساده داشت دیگر رسیدگی به تک‌تک علائم مثلا درمان سرفه خشک یا درمان کهیر کارساز نخواهد بود. توجه و اقدام مناسب ضروری است. در حالی که تب به‌تنهایی اغلب نشانه‌ای از مبارزه‌ی بدن با عفونت است، علائم دیگر احتمالا سرنخ‌های بیشتری را ارائه می‌دهند.

اگر هیچ یک از موارد بالا برای کودک صدق نمی‌کند، به احتمال زیاد یک بیماری جزئی دارد و خوب خواهد شد. اگر کودک خوش‌رفتار است و نوشیدنی می‌نوشد، شاید بهتر باشد که تب بچه را رها کنید و بگذارید بدن او کارش را انجام دهد. مطمئن شوید کودک به قدر کافی استراحت می‌کند تا پایین‌آوردن تب وی سریع انجام شود.

برای درمان تب در کودکان ابتدا باید مشخص شود دلیل تب کودک چیست. در بیشتر موارد ممکن است تب بدون درمان خود‌به‌خود از بین برود. اما در صورتی که تب فرزند شما ادامه‌دار بود، موارد زیر راه‌کارهای کاهش آن محسوب می‌شوند:

۱. داروها

داروهای کاهش‌دهنده تب فقط در صورت نیاز مصرف می‌شوند و پس از برطرف شدن علائم آزاردهنده باید قطع شوند. موثرترین روش برای درمان تب در کودکان، استفاده از دارویی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن است. این داروها می‌توانند دمای بدن کودک را ۲ تا سه درجه فارنهایت (یک تا ۱/۵ درجه سانتی‌گراد) کاهش دهند.

استامینوفن ممکن است هر چهار تا ۶ ساعت در صورت نیاز داده شود، اما نباید در یک دوره ۲۴ ساعته بیش از پنج بار تجویز شود.

استامینوفن را نباید در کودکان زیر سه ماه بدون مشورت با پزشک استفاده کرد. دوز استامینوفن باید براساس وزن کودک (نه سن او) محاسبه شود.

ایبوپروفن را می‌توان هر ۶ ساعت یک‌بار داد. ایبوپروفن نباید در کودکانی که سن آن‌ها کمتر از شش ماه است استفاده شود. دوز ایبوپروفن باید بر اساس وزن کودک (نه سن او) محاسبه شود.

استفاده از استامینوفن و ایبوپروفن با هم یا به صورت یک روز در میان، احتمال بروز عوارض جانبی را افزایش می‌دهد و به همین دلیل به صورت روتین توصیه نمی‌شود.

۲. افزایش مصرف مایعات

تب می‌تواند خطر کم‌آبی را در بدن کودک افزایش دهد. برای کاهش این خطر والدین باید کودک خود را تشویق به نوشیدن مقدار کافی مایعات کنند. ممکن است کودکان مبتلا به تب احساس گرسنگی نکنند و لازم نیست آن‌ها را وادار به خوردن کنید. با این حال، مایعات مانند شیر (شیر گاو یا شیر مادر)، شیر خشک و آب باید به طور مکرر به او داده شوند.

کودکان بزرگ‌تر می‌توانند ژله، سوپ یا بستنی یخی بخورند. اگر کودک بیش از چند ساعت تمایلی به نوشیدن مایعات نداشته باشد یا نتواند چیزی بخورد، والدین باید با پزشک کودک مشورت کنند.

۳. استراحت

تب باعث می‌شود که بیشتر کودکان احساس خستگی و درد بدن داشته باشند. در این مدت والدین باید کودک خود را تشویق کنند تا هر اندازه که می‌خواهد استراحت کند. اگر روند بهبودی کودک شروع شد، لازم نیست او را مجبور به خوابیدن یا استراحت کنید. اگر دمای بدن کودک به مدت ۲۴ ساعت در محدوده نرمال قرار بگیرد، کودک می‌تواند به مدرسه یا سایر فعالیت‌هایش برگردد.

۴. حمام بردن و لیف کشیدن

لیف کشیدن به اندازه داروهای تب برای بدن موثر نیست و به طور کلی توصیه نمی‌شود. بدین منظور نباید از الکل استفاده کرد، چرا که ممکن است در صورت جذب پوستی، ایجاد مسمومیت کند.

۵. مراقبت در خانه

در صورتی که کودک تب‌دار شما شاد و سالم به نظر می‌رسد، استراحت در منزل کافی است و نیاز نیست اقدام خاصی انجام دهید. اما اگر متوجه شدید فرزندتان بدخلق شده، بهتر است توسط راه‌کارهای زیر به مراقبت از او در خانه بپردازید:

• اغلب کودکان تب‌دار تمایلی به خوردن غذا ندارند، اما سعی کنید در مقدار کم و دفعات زیاد او را تشویق به نوشیدن آب و مایعات سالم کنید. این کار به هیدراته ماندن بدن کمک می‌کند.
• به نوزادان زیر ۶ ماه شیر مادر، شیر خشک با گرمای بسیار کم یا آب جوشانده شده خنک بدهید.
• برای خنک شدن بدن فرزندتان از یک حوله یا اسفنج آغشته به آب ولرم (نسبتا خنک) استفاده کنید. حوله را روی پیشانی، قفسه سینه، دست‌ها و پاهای او بکشید. (استفاده از آب سرد برای این کار توصیه نمی‌شود.)
• هنگامی که فرزندتان تب دارد، به او لباس سبک بپوشانید و از پتو برای پوشاندن او استفاده نکنید.
• اگر کودک شروع به لرزیدن کرد، تا پایان لرز به او لباس گرم بپوشانید. اما بعد از آن، تعداد لباس‌هایش را کم کنید.
• اگر کودک داروی تب‌بر یا مسکن را استفراغ کرد، از شیاف استامینوفن استفاده کنید. در مورد دوز شیاف و نحوه مصرف آن با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
• هر چهار ساعت‌ یک‌بار یا هر زمان که احساس می‌کنید تب کودک افزایش یافته است، دمای بدن او را اندازه بگیرید.

داروهای ممنوعه به هنگام تب در کودکان

مصرف آسپرین یکی از داروهای خطرناک برای کودکان تب‌دار است. این روزها با شروع فصل سرما و شدت گرفتن بیماری‌هایی همچون آنفولانزا که با تب همراه است، احتمال مصرف خودسرانه داروها برای کاهش تب در کودکان بسیار زیاد خواهد بود.

در کنار تمامی داروهایی که می‌توانند شدت تب را کاهش دهند، مصرف آسپرین در فهرست داروهایی که نباید به کودک تب‌دار بدهیم قرار دارد. زیرا این دارو می‌تواند باعث ایجاد نارسایی شدید کبدی شود و مرگ و میر کودکان را به همراه داشته باشد. به همین دلیل، مصرف آسپرین به دلیل نگرانی از ابتلا به یک بیماری نادر اما جدی به نام سندرم ری، برای کودکان زیر ۱۸ سال توصیه نمی‌شود.